مجموعه ای از پندهای نهج البلاغه

دنیا در نگاه حضرت علی (ع ) 

اى مردم ، این دنیا سرایى است که گذرگاه شماست و آخرت ، سرایى است پایدار.

پس از این سراى که گذرگاه شماست براى آن سراى که قرارگاه شماست ، توشه برگیرید. پرده هایتان را نزد کسى که اسرارتان را مى داند برمدرید. پیش از آنکه بدنهاتان را از دنیا بیرون برند، دلهایتان را از دنیا بیرون کنید. شما در دنیا در معرض آزمایش بوده اید، زیرا براى سرایى جز این آفریده شده اید. هنگامى که کسى بمیرد، مردم مى گویند چه برجاى نهاده و ملایکه مى گویند، چه پیش فرستاده .

ثروت دنیا درکلام علی(ع)

 حکمت 408

   وَ قَالَ لاِبْنِهِ الْحَسَنِ ع :

یا بُنَىَّ، لاَ تُخَلِّفَنَّ وَرَاءَکَ شَیْئا مِنَ الدُّنْیَا، فَإِنَّکَ تَخَلِّفُهُ لِاءَحَدِ رَجُلَیْنِ؛ إِمَّا رَجُلٌ عَمِلَ فِیهِ بِطَاعَةِ اللَّهِ فَسَعِدَ بِمَا شَقِیتَ بِهِ؛ وَ إِمَّا رَجُلٌ عَمِلَ فِیهِ بِمَعْصِیَةِ، اللَّهِ، فَشَقِیَ بِمَا جَمَعْتَ لَهُ فَکُنْتَ عَوْنا لَهُ عَلَى مَعْصِیَتِهِ وَ لَیْسَ اءَحَدُ هَذَیْنِ حَقِیقا اءَنْ تُؤْثِرَهُ عَلَى نَفْسِکَ.

وَ یُرْوَى هَذَا الْکَلاَمُ عَلَى وَجْهٍ آخَرَ وَ هُوَ:

اءَمَّا بَعْدُ، فَإِنَّ الَّذِی فِی یَدِکَ مِنَ الدُّنْیَا قَدْ کَانَ لَهُ اءَهْلٌ قَبْلَکَ وَ هُوَ صَائِرٌ إِلَى اءَهْلٍ بَعْدَکَ وَ إِنَّمَا اءَنْتَ جَامِعٌ لِاءَحَدِ رَجُلَیْنِ؛ رَجُلٍ عَمِلَ فِیمَا جَمَعْتَهُ بِطَاعَةِ اللَّهِ فَسَعِدَ بِمَا شَقِیتَ بِهِ؛ اءَوْ رَجُلٍ عَمِلَ فِیهِ بِمَعْصِیَةِ اللَّهِ فَشَقِىَ بِمَا جَمَعْتَ لَهُ وَ لَیْسَ اءَحَدُ هَذَیْنِ اءَهْلاً اءَنْ تُؤْثِرَهُ عَلَى نَفْسِکَ وَ تَحْمِلَ لَهُ عَلَى ظَهْرِکَ، فَارْجُ لِمَنْ مَضَى رَحْمَةَ اللَّهِ وَ لِمَنْ بَقِیَ رِزْقَ اللَّهِ.

  ترجمه : 

   به فرزند خود حسن (ع ) فرمود:

اى فرزند بعد از خود مالى برجاى مگذار. زیرا آنچه مى نهى براى یکى از این دو خواهد بود، یا کسى که آن مال را در طاعت خدا به کار مى برد، پس ‍ او به چیزى که سبب بدبختى تو شده ، نیکبخت مى گردد یا کسى است که آن مال را در معصیت خدا صرف مى کند، پس به آنچه تو برایش نهاده اى ، بدبخت شود. و تو او را در معصیت یار باشى و این دو هیچیک شایسته آن نیستند که او را بر خود برگزینى .

بلاها ونعمت ها از کلام علی (ع)

حکمت 381

   وَ قَالَ ع :

اءَلاَ وَ إِنَّ مِنَ الْبَلاَءِ الْفَاقَةَ، وَ اءَشَدُّ مِنَ الْفَاقَةِ مَرَضُ الْبَدَنِ، وَ اءَشَدُّ مِنْ مَرَضِ الْبَدَنِ مَرَضُ الْقَلْبِ، اءَلاَ وَ إِنَّ مِنْ النِّعَمْ سَعَةَ المَالِ وَ اءفْضَلُ مِنْ سَعَةِ المَالِ صِحَّةُ البَدَنِ، وَ اءفْضَلُ مِنْ صِحَّةِ الْبَدَنِ تَقْوَى الْقَلْبِ.

  ترجمه : 

   و فرمود (ع ):

بدانید که یکى از بلاها تهیدستى است و بدتر از تهیدستى بیمارى تن است و بدتر از بیمارى تن بیمارى دل است . بدانید که از نعمتهاست گشایش در مال و برتر از گشایش در مال تندرستى است و برتر از تندرستى پرهیزگارى است .

کلام علی(ع)

حکمت 380

   وَ قَالَ ع :

مَا خَیْرٌ بِخَیْرٍ بَعْدَهُ النَّارُ، وَ مَا شَرُّ بِشَرِّ بَعْدَهُ الْجَنَّةُ، وَ کُلُّ نَعِیمٍ دُونَ الْجَنَّةِ فَهُوَ مَحْقُورٌ، وَ کُلُّ بَلاَءٍ دُونَ النَّارِ عَافِیَةٌ.

  ترجمه : 

   و فرمود (ع ):

خیرى که پس از آن عذاب آتش باشد، خیر نیست و شرّى که پس از آن نعیم بهشت بود، شر نیست . هر نعمتى جز نعمت بهشت ، حقیر است و هر بلایى ، جز عذاب آتش ، عافیت است .

در پناه علی (ع)

حکمت 363

   وَ قَالَ ع :

لاَ شَرَفَ اءَعْلَى مِنَ الْإِسْلاَمِ، وَ لاَ عِزَّ اءَعَزُّ مِنَ التَّقْوَى ، وَ لاَ مَعْقِلَ اءَحْصَنُ مِنَ الْوَرَعِ، وَ لاَ شَفِیعَ اءَنْجَحُ مِنَ التَّوْبَةِ، وَ لاَ کَنْزَ اءَغْنَى مِنَ الْقَنَاعَةِ، وَ لاَ مَالَ اءَذْهَبُ لِلْفَاقَةِ مِنَ الرِّضَى بِالْقُوتِ، وَ مَنِ اقْتَصَرَ عَلَى بُلْغَةِ الْکَفَافِ فَقَدِ انْتَظَمَ الرَّاحَةَ، وَ تَبَوَّاءَ خَفْضَ الدَّعَةِ، وَ الرَّغْبَةُ مِفْتَاحُ النَّصَبِ، وَ مَطِیَّةُ التَّعَبِ، وَ الْحِرْصُ وَ الْکِبْرُ وَ الْحَسَدُ دَوَاعٍ إِلَى التَّقَحُّمِ فِی الذُّنُوبِ ، وَ الشَّرُّ جَامِعُ مَسَاوِئِ الْعُیُوبِ.

  ترجمه : 

   و فرمود (ع ):

هیچ شرفى ، برتر از اسلام نیست و هیچ عزتى ، فراتر از پرهیزگارى نیست و هیچ پناهگاهى ، بهتر از پارسایى نیست و هیچ شفیعى ، پیروزمندتر از توبه نیست و هیچ گنجى ، توانگرتر از قناعت نیست و هیچ ثروتى ، نیکوتر از خشنودى به روزى روزانه ، تهى دستى را نزداید. هر کس به کفافى که او را داده اند، بسنده کند، به آسودگى ، پیوسته است و در سایه امن و راحت جاى گرفته . خواهشهاى نفسانى کلید رنجها و مرکب خستگیهاست . حرص و تکبر و حسد، آدمى را به فرو افتادن در ورطه گناهان فرا مى خوانند. و بدکارى ، جامع همه زشتیهاست .

پیش گوییهای علی(ع)

حکمت 361

   وَ قَالَ ع :

یَأْتِی عَلَى النَّاسِ زَمَانٌ لاَ یَبْقَى فِیهِمْ مِنَ الْقُرْآنِ إِلا رَسْمُهُ وَ مِنَ الْإِسْلاَمِ إِلا اسْمُهُ، وَ مَسَاجِدُهُمْ یَوْمَئِذٍ عَامِرَةٌ مِنَ الْبِنَاءِ، خَرَابٌ مِنَ الْهُدَى ، سُکَّانُهَا وَ عُمَّارُهَا شَرُّ اءَهْلِ الْاءَرْضِ، مِنْهُمْ تَخْرُجُ الْفِتْنَةُ، وَ إِلَیْهِمْ تَأْوِی الْخَطِیئَةُ، یَرُدُّونَ مَنْ شَذَّ عَنْهَا فِیهَا وَ یَسُوقُونَ مَنْ تَاءَخَّرَ عَنْهَا إِلَیْهَا؛ یَقُولُ اللَّهُ سُبْحَانَهُ: فَبِی حَلَفْتُ، لَاءَبْعَثَنَّ عَلَى اءُولَئِکَ فِتْنَةً اَتْرُکُ الْحَلِیمَ فِیهَا حَیْرَانَ؛ وَ قَدْ فَعَلَ، وَ نَحْنُ نَسْتَقِیلُ اللَّهَ عَثْرَةَ الْغَفْلَةِ.

  ترجمه : 

   و فرمود (ع ):

بر مردم روزگارى بیاید که از قرآن جز نشانى و از اسلام جز نامى نماند. در آن روزگار، مسجدهایشان از حیث بنا آباد است و از جهت رستگارى ویران . ساکنان و آباد کنندگانش ، از بدترین مردم روى زمین خواهند بود. فتنه ها از آنجا بیرون آید و خطاکاریها در پناه آنها ماءوا گیرد. هر که خواهد از آن فتنه ها کنارى گیرد، بگیرندش و به میان فتنه اش افکنند. و هر که خود را واپس دارد به سوى فتنه هایش رانند. خداى تعالى فرماید سوگند به خودم که بر ایشان فتنه اى برگمارم ، آنسان ، که مردم بردبار را در آن حیران گذارم و خداوند چنین خواهد کرد. از خداوند مى خواهیم که از لغزش و غفلت ما درگذرد.

صفت مؤ من از منظر علی (ع)

حکمت : 325

   وَ قَالَ ع فِی صِفَةِ الْمُؤْمِنِ:

الْمُؤْمِنُ بِشْرُهُ فِی وَجْهِهِ، وَ حُزْنُهُ فِی قَلْبِهِ، اءَوْسَعُ شَیْءٍ صَدْرا، وَ اءَذَلُّ شَیْءٍ نَفْسا، یَکْرَهُ الرِّفْعَةَ، وَ یَشْنَأُ السُّمْعَةَ، طَوِیلٌ غَمُّهُ، بَعِیدٌ هَمُّهُ، کَثِیرٌ صَمْتُهُ، مَشْغُولٌ وَقْتُهُ، شَکُورٌ صَبُورٌ، مَغْمُورٌ بِفِکْرَتِهِ، ضَنِینٌ بِخَلَّتِهِ، سَهْلُ الْخَلِیقَةِ، لَیِّنُ الْعَرِیکَةِ، نَفْسُهُ اءَصْلَبُ مِنَ الصَّلْدِ، وَ هُوَ اءَذَلُّ مِنَ الْعَبْدِ.

  ترجمه : 

   در صفت مؤ من چنین فرمود:

مؤ من را شادمانى در چهره است و اندوه در دل حوصله اش از همه بیش ‍ است و نفسش از همه خوارتر. برترى جویى را خوش ندارد و از خودنمایى بیزار است . اندوهش بسیار و همتش بلند و خاموشیش دراز و وقتش مشغول است . مؤ من صبور و شکرگزار است ، همواره در اندیشه است و در اظهار نیاز امساک کند. نرمخوى و نرم رفتار است . نفسش از صخره سخت تر است ، در عین حال ، خود را از بردگان کمتر مى گیرد.

امام علی(ع) و کشتگان خوارج

حکمت 315

   وَ قَالَ ع : وَ قَدْ مَرَّ بِقَتْلَى الْخَوَارِجِ یَوْمَ النَّهْرَوَانِ:

بُؤْسا لَکُمْ! لَقَدْ ضَرَّکُمْ مَنْ غَرَّکُمْ.

فَقِیلَ لَهُ:

مَنْ غَرَّهُمْ یَا اءَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ؟

فَقَالَ:

الشَّیْطَانُ الْمُضِلُّ، وَ الْاءَنْفُسُ الْاءَمَّارَةُ بِالسُّوءِ؛ غَرَّتْهُمْ بِالْاءَمَانِیِّ، وَ فَسَحَتْ لَهُمْ بِالْمَعَاصِی ، وَ وَعَدَتْهُمُ الْإِظْهَارَ، فَاقْتَحَمَتْ بِهِمُ النَّارَ.

  ترجمه : 

  در روز نهروان بر کشتگان خوارج گذشت . فرمود:

اى شوربخت مردمى که شمایید آنکه فریبتان داد به شما زیان رسانید.

او را گفتند یا امیرالمؤ منین ، چه کسى فریبشان داد فرمود:

شیطان گمراه کننده و نفس فرمان دهنده بر بدى آنان را فریفته آرزوها ساخت و راه نافرمانى را برایشان بگشود و به پیروزى وعده داد و به آتش ‍ سرنگون نمود.

علم و عمل در نگاه علی (ع)

حکمت 266

   وَ قَالَ ع :

 لاَ تَجْعَلُوا عِلْمَکُمْ جَهْلاً وَ یَقِینَکُمْ شَکّا، إِذَا عَلِمْتُمْ فَاعْمَلُوا، وَ إِذَا تَیَقَّنْتُمْ فَاءَقْدِمُوا.

  ترجمه : 

   و فرمود (ع ):

علم خود را جهل و یقین خود را شک مپندارید. چون دانستید، عمل کنید و چون یقین کردید، پاى پیش نهید.